?ne ??kan Haber
13 ?ubat 2019
Behind the Mac’teki y?netmenden edebiyat uyarlamas?
Barry Jenkins ile James Baldwin, Siyahlar?n Ya?am?n? Konu Alan Filmler ve iPhone ?a??nda Film Yap?mc?l??? üzerine?
Oscar ?düllü y?netmen Barry Jenkins, “film yap?mc?l???yla tesadüfen tan??t???n?”, film okulunu ke?fetmeden ?nce birka? y?l boyunca Florida Eyalet üniversitesi’ne devam etti?ini s?ylüyor. “Film okuluna gitti?im y?llar, geleneksel sinemayla modern sinema aras?ndaki ge?i? d?nemine rastl?yor,” diyen Jenkins s?zlerine ??yle devam ediyor: “Dolay?s?yla biz, filmleri flatbed ad? verilen kurgu masalar?nda kurgulamay? ??rendik. Yani filmi fiziksel olarak kesip kesilen par?alar? birbirine bantlamam?z gerekiyordu. Tam bir y?l boyunca bunu yapt?ktan sonra do?rusal olmayan kurgu y?ntemine ge?mek benim i?in ?ok edici bir de?i?imdi.
“Ama gereken dersi alm??t?m,” diye ekliyor Jenkins. “Yaln?zca kesinlikle gerekli olan par?alar? kesmem gerekti?ini ??renmi?tim.”
Ge?ti?imiz y?l, i?lerinde Mac kullanan yarat?c? ki?ilikleri kutlayan Behind the Mac kampanyas?nda, Jenkins ya?murlu bir günde ?emsiyesinin alt?nda dururken elinde tuttu?u MacBook Pro’suyla yer alm??t?. Y?netmen o s?rada 2017 y?l?nda Oscar ?dülünü alan “Ay I????” isimli filminin kurgulanm?? son halini d??a aktar?yordu.
Geleneksel ve modern film yap?mc?l??? alan?nda e?itim g?ren Jenkins, sanat?n? ARRI Alexa kamera, MacBook Pro ve hatta yeni iPad Pro gibi dijital ekipmanlarla harmanl?yor. “Bu Arri kameralar ve Apple platformu, film yap?m? konusunda ?u anda sahip oldu?um konuma ula?mam? sa?layan iki ?ey,” diyor Jenkins.
Jenkins’in James Baldwin’in “Soka??n Dili Olsa” adl? kitab?ndan uyarlad??? en son filmi, 1970’lerin Amerika’s?nda siyahlar?n sürdü?ü ya?am? konu alan ve gen? bir ?iftin de?i?en bir dünyan?n i?inde kar??la?t??? zorluklar? ?ne ??karan ??retici bir ?ykü. Roman, 1968’deki Martin Luther King Jr. suikast?ndan alt? y?l, 1964’te Sivil Haklar Yasas?’n?n kabul edilmesinden on y?l sonra 1974 y?l?nda yay?nlanm??t?.

Barry Jenkins, sette Dave Franco, Stephan James ve KiKi Layne ile birlikte. Foto?raf: Tatum Mangus / Annapurna Pictures.
Baldwin’in edebi anlat?m?, i?inde ya?ad??? dünyan?n durumuna y?nelik analizine ele?tirel ve cesur bir ifade kat?yor. Amerika’n?n güzelli?iyle vah?ili?i aras?nda hassas bir denge kuruyor.
Jenkins’in uyarlamas?nda bu denge, Harlem sokaklar?ndan West Village’a, Manhattan Tutukevi Kompleksi veya di?er ad?yla Tombs’daki kur?un ge?irmez cama kadar, KiKi Layne’in canland?rd??? Tish ile Stephan James’in hayat verdi?i Fonny’nin payla?t??? anlar? g?steren karelerle sa?lan?yor.
“Bu filmde hem sanatsal hem de estetik a??dan bak?ld???nda, hapiste olmay? seslere ve g?rüntülere aktarmaya ve bunu James Baldwin’in kelimeleriyle yapmaya ?al??t?m.”
Tish, Baldwin’in kelimelerini film karelerine ta??mak i?in kendisinin ve Fonny’nin ?u anda i?inde bulundu?u duruma yol a?an olaylar? anlat?yor: ?kili ?nce birbirine a??k oluyor, ard?ndan Fonny’nin masum oldu?u halde tutuklanmas?ndan sonra onun serbest kalmas? i?in mücadeleye ba?l?yor.
“Film an?lardan ve kabuslardan olu?uyor. Peki 19 ya??ndaki Tish, bir kad?n olarak Harlem’i nas?l g?rüyor?” diyerek devam ediyor Jenkins. “Tish bu d?nemi nas?l hat?rlamak istiyor?

“Soka??n Dili Olsa” Sivil Haklar D?neminde ABD’deki ?rk ili?kilerini ele alan ünlü yazar James Baldwin’in sinemaya ?ngilizce olarak uyarlanan ilk roman?. Foto?raf: Tatum Mangus / Annapurna Pictures.
“Soka??n Dili Olsa”, Baldwin’in sinemaya ?ngilizce olarak uyarlanan ilk roman?. Edebi eser uyarlamalar?, kendine ?zgü ?e?itli zorluklar bar?nd?rd???ndan ?zel bir ustal?k gerektiriyor.
“Edebiyat son derece i?sel, tamamen i? sesin ?ne ??kt??? bir dünya,” diyen Jenkins ??yle ekliyor: “Sinema ise belirli bir ?ekilde d??a vurumla hareket etmeyi gerektiriyor. Ses ve g?rüntülerden yararlan?yoruz. Sinema karakterin i?ine girmenize izin vermiyor. Oysa James Baldwin’in kalemindeki gü? tamamen i? sese dayan?yor. Bu yüzden bu filmde hem sanatsal hem de estetik a??dan bak?ld???nda, hapiste olmay? seslere ve g?rüntülere aktarmaya ve bunu James Baldwin’in kelimeleriyle yapmaya ?al??t?m.”
ARRI Alexa 65 ile ?ekilen “Soka??n Dili Olsa”, izleyicilere siyahlar?n ya?ant?s?na dair ?arp?c? ve samimi bir g?rünüm sunuyor. Jenkins, en sevdi?i edebiyat??n?n hayal gücünü temel alarak siyahlar?n aile hayat?n? ve ya?ad?klar? a?klar? beyaz perdeye aktarma olana?? buldu?u i?in minnet duyuyor.
“[Sineman?n] ge?mi?i, 35 mm negatif filme dayan?yor,” diye a??klayan Jenkins ??yle ekliyor: “Bugün kulland???m?z kameralar programlanabilir bilgisayar ?iplerinden olu?uyor. Dolay?s?yla nas?l davranacaklar?n?, ????? nas?l alg?layacaklar?n? s?yleyen algoritmalar? yazabiliyorsunuz. Eskiden belirli film stoklar?n?n olu?turulma ?ekliyle ve bunlar?n dinamik aral???yla s?n?rl? kal?yorduk. ?imdiyse bir film yapmaya koyuldu?umuzda bilgisayar? s?f?rdan ayarlayabiliyoruz. Dolay?s?yla bu kameralar?n ayar?n? hemen daha koyu renkleri, yani daha koyu cilt tonlar?n? ?ne ??karacak ?ekilde yapabiliyoruz. Bu ?ok büyük bir ?zgürlük tan?yor.”

Apple’?n Behind the Mac reklam?nda yer alan y?netmen Barry Jenkins, Oscar ?düllü filmi “Ay I????”n?n kurgulanan son halini d??a aktar?yor.
Yeni kameralarla bile, film ?ekmek i?in biraz sihir gerekiyor. ??te bu noktada kurgu y?netmeni devreye giriyor.
Joi McMillon, uzun süredir Jenkins’le birlikte ?al???yor. “Ay I????” ile Oscar’a aday g?sterilen iki kurgu y?netmeninden biri olan McMillon Mac Pro’da Avid ile kurgu yap?yor. McMillon, Jenkins ve g?rüntü y?netmeni James Laxton ile birlikte bu filme hayat veren isimler aras?nda yer al?yor.
Bir sahnede Fonny ve Daniel (Brian Tyree Henry) Fonny’nin apartman?nda saatlerce sohbet ediyor, havadan sudan konu?urken Daniel’? tedirgin eden bir konuya geliyorlar.
“Bunu i? i?e sahneler ?eklinde ?ektiler. I??k ve a?? sahnenin i?inde de?i?iyor. Bir izleyici olarak ayn? yerde uzun süre kalm?yor, dolay?s?yla hi? s?k?lm?yorsunuz,” diye a??kl?yor McMillon. “?imdi her b?lümde filmin bu k?sm?yla ilgili yeni bilgiler var.”
Jenkins, izleyicinin Fonny ve Daniel’?n birbirlerine aktard??? enerjiyi hissetmesini istiyordu. Bu yüzden kamera iki karakter aras?nda yava??a kayarken Daniel’?n zihninin ve Fonny’nin tepkisinin derinliklerine do?ru ilerliyor.

Soldan sa?a: Fonny (Stephan James), Tish (KiKi Layne) ve Daniel’? (Brian Tyree Henry), “Soka??n Dili Olsa”da Fonny’nin evinde Daniel’?n hapse girmesiyle ilgili konu?mas?ndan hemen ?nceki sahnede g?rüyoruz. Foto?raf: Tatum Mangus / Annapurna Pictures.
“Fonny ve Daniel’?n cildinde belirgin bir s?cakl?k var, oysa konu?tuklar? konu o kadar karanl?k ve korkutucu ki... Bu iki duygunun birlikteli?ine bay?l?yorum,” diyen McMillon ??yle devam ediyor: “Bu sahnenin ?ekilme bi?imi, kendinizi onlarla ayn? masada oturuyormu? gibi hissetmenizi sa?l?yor.”
??te bu his, Jenkins’in imzas? halini ald?. ?zleyiciler “Ay I????”nda adeta restoranda filmin karakterleriyle birlikte oturmu?, hatta okyanusta onlarla birlikte yüzmü?tü.
Bugün Jenkins, McMillon ve “Soka??n Dili Olsa” ailesi bir kez daha ?dül heyecan?n? ya??yor. Film, En ?yi Yard?mc? Kad?n Oyuncu (Regina King), En ?yi Orijinal Müzik (Nicholas Britell) ve En ?yi Uyarlama Senaryo (Jenkins) olmak üzere ü? dalda Oscar’a aday g?sterildi.
“Geleneksel tarzda sinemac?lar bile bu yeni ara?lar? benimsiyor, her ?eyleriyle kendilerini dijital olanaklara b?rak?yorlar.”
S?rada Colson Whitehead’in “The Underground Railroad” (Yeralt? Demiryolu) adl? eserinden uyarlanan bir Amazon dizisi var.
Jenkins, esprili bir ifadeyle bu diziyle birlikte yap?lacaklar listesinin sonuna geldi?ini s?ylüyor: “Do?du?um yer hakk?nda bir film yapmak istiyordum, ‘Ay I????’n? ?ektim. En sevdi?im yazar?n bir eserini sinemaya uyarlamak istiyordum, ‘Soka??n Dili Olsa’ ortaya ??kt?. Son olarak Amerika’da k?leli?in durumuyla ilgili bir ?ey yapmak niyetindeydim.
Ve ‘The Underground Railroad’ do?du.”
?
Jenkins yap?lacaklar listesindeki her sat?r? i?aretlerken, yak?nda yeni bir film yap?mc?lar? s?n?f?n?n kendisini ge?ece?inin fark?nda oldu?unu vurguluyor. “Geleneksel tarzda sinemac?lar bile bu yeni ara?lar? benimsiyor, her ?eyleriyle kendilerini dijital olanaklara b?rak?yorlar,” diyor Jenkins. “Steven Soderbergh son birka? y?ld?r neredeyse sadece iPhone ile ?al???yor.” (Soderbergh’in en son filmi “Yüksek U?an Ku?” tamamen iPhone 8 ile ?ekildi ve ge?en ay Netflix’te yay?nlanmaya ba?lad?.)
“?u anda ister telefonunuzla ister bir DSLR foto?raf makinesiyle akl?n?za gelen her ?eyi yapabilirsiniz,” diye a??kl?yor Jenkins. “Gen? film yap?mc?lar? s?n?rs?z olanaklara sahip.”